Ángel Felpeto Enriquez

Lembranzas

 

 

Malia ter vivido e traballado sete anos no corazón do País Vasco, en Eibar, non podo facer propia a súa afirmación: “Nacemos onde queremos”. Eu nacín nunha humilde aldea, no seo dunha familia moi numerosa, nuns tempos nos que había enormes dificultades para saír adiante. Dicimos sempre que non pasamos fame, mais si moita escaseza.

Antes de nada quero expresar un sentimento: cada vez que volvo a San Xoán de Alba sinto un calafrío que non acado a controlar. Non vexo crianzas, hai moitos anos que aquela escola á que iamos uns 60 nenos e nenas xa non existe. Non quero ir á misa porque xa non vexo na igrexa máis de 15 ou 20 persoas, cunha media superior aos 70 anos. Xa non quero ir ás festas, porque case non coñezo a ninguén. Tampouco quero dar un paseo porque atopo a maioría das casas pechadas, cando non en estado de abandono, coma a maioría dos prados e leiras antes cultivadas con esmero polos nosos avós e polos nosos pais. Maldigo a concentración escolar do pasado, que para min foi unha das causas do despoboamento e do abandono do campo, así como cantas medidas propiciaron esta situación á que ten chegado o medio rural galego, moi especialmente na contorna onde nacín.

Naqueles anos 60, os mestres das aldeas esforzábanse por nos dicir que o noso futuro estaba na formación: “Estuda ou ficarás toda a vida cavando”. E daquela preguntabámonos: onde e como? Ir ao instituto a Lugo era unha remota posibilidade ao alcance de moi poucas familias, aínda que é certo que en pouco tempo apareceron aquelas famosas bolsas de estudo do PIO e os Colexios Menores, que para algúns foron unha boa ocasión. Mais cando eu, con 11 anos, tería que facer o exame de ingreso, a única oportunidade era poder acadar unha bolsa no Seminario. Esta posibilidade explorábana os mestres e o crego da parroquia. E ese foi o meu caso. Os meus mestres Dona Mercedes Rábade e Don Xosé Mª Jato, e o párroco Don Manuel Grueiro, foron quen se encargaron de animar a meus pais e aos doutra media ducia de rapaces de San Xoán de Alba a dar este paso.

En Lourenzá

Foi así como chegamos a Lourenzá despois dun verán de intensa preparación para o exame de ingreso a cargo de dous seminaristas teólogos, José Río e Antonio Domínguez, hoxe cregos. O certo é que aproveitamos todos a oportunidade, o que a min me permitiu estudar no Seminario cinco anos de Humanidades e tres de Filosofía.

Supoño que as lembranzas deses anos son similares ás da maioría, mais loxicamente en cada un de nós ficaron gravadas vivencias diferentes. As longas viaxes dende Lourenzá no coche de liña da empresa Ribadeo cargado cunha maleta e un colchón, aquel maldito gardapó gris que non me gustaba nadiña nin entendía para que servía, aquel longo e frío dormitorio cos penicos debaixo da cama… A rigorosa revista de uñas de Don José María Puente; aínda oio o ruídos das súas botas ao camiñar polos corredores e a súa capa baixo a que podía acollerte para consolarte ou para darche un lapote. A listaxe de excepcións da primeira declinación: ánima, ásina, capra, dea, equa, fámula, filia, nata y serva… non o esquezo, non…

Conservo o libro de LECTURAS ao que dabamos mil voltas arredor do claustro, creo recordar que os mércores á cuarta hora da mañá.

O cine era como a meta a acadar, e chegaba cando chegaba. E cando non, conformabámonos dicindo: “Hoxe a película titúlase: as sabas brancas”. Mais o día que de verdade había, era coma se se abrira un mundo novo para nós.

Tantas e tantas lembranzas que conformaban o día entre aquelas catro frías paredes. Os longos paseos con Don Pepe e Don Honorio… Lembro que mesmo chegamos a ir camiñando á praia a San Cosme de Barreiros. As insignes figuras de Don César e de Don Francisco Ron, e o ruído das súas botas polos corredores… Até as miñas papilas gustativas lembran “a carne dos mércores”. E sempre cavilando en pasar axiña para Mondoñedo; no meu caso para abandonar canto antes aquel maldito gardapó.

Con sotana, en Mondoñedo

Chegou o día e, malia que nos chamasen “pipiolos”, xa estabamos en Mondoñedo. Con sotana, bonete e roquete mercados na Xastrería Leiras. Sentiámonos importantes. O primeiro que lembro é que o primeiro día do curso había que superar un exame de latín para poder ter acceso a unha ou varias bolsas se a contía non chegaba para pagar os gastos de residencia e manutención do curso. Unha volta arredor daquel claustro alto para ver as fotografías dos benfeitores.

Era outro mundo, comezando pola cidade, as instalacións, o programa de formación, as normas de convivencia e a posibilidade de actividades complementarias moi diferentes ás que Lourenzá podía ofrecer.

Tamén loxicamente a formación encamiñada ao sacerdocio, comezando pola participación na liturxia, tanto no Seminario coma na Catedral, a proximidade do bispo e o equipo de formadores. Loxicamente tamén a convivencia cun maior número de compañeiros e, coma nos equipos deportivos, os infantís coa mirada posta no equipo de superior categoría. Nós mirabamos cara ao Seminario Maior, a filósofos, teólogos, a quen ían recibindo as súa primeiras ordes, esa era a nosa meta.

Lembranza de nomes propios

Non me deteño na actividade docente. Fareino noutra ocasión analizando con máis detalle algúns textos e programas que conservo das distintas materias. Hoxe referireime ás persoas que tanto influíron na nosa formación. Para todos, sen excepción, teño gratitude e recoñecemento, independentemente de que daquela tivera valorado dunha ou doutra maneira as súas actitudes e aptitudes.

Non quero esquecer a ninguén, aínda que é imposíbel que os lembre a todos, nalgúns casos porque foi moi pouco o tempo de estancia con nós e noutros porque pode traizoarme a memoria, mais nunca por esquecemento deliberado.

Don Jaime Cabot, un referente para toda a vida. Con el aprendín as matemáticas que non me gustaban e era tan boa persoa que eu sentíame mal se non ía coa lección aprendida ou se alguén lle faltaba ao respecto. Nada tiña de seu, e penso que falaba baixiño para non molestar.

Figura diferente, tamén entrañábel, Don José Cascudo. Talvez non aprendín Física e Química, mais pensando en don Jaime e don José aprendía a respectar ás persoas e o verdadeiro concepto de solidariedade e tolerancia. Con algúns continuou a miña relación despois do meu paso polo Seminario.

Don Manuel Roca, toda unha lección de bonhomía, foi logo o párroco de San Xoán de Alba, e tamén decisivo co seu consello e orientación no meu futuro profesional.

Don Ricardo Pena, ao cabo dos anos, foi o amigo que achei nada menos ca en Toledo, onde vivía o seu sobriño Antonio, con quen compartín moitos anos de colaboración en Mensajeros de la Paz até o seu recente e prematuro pasamento. Don Ricardo veu dende Burela casar á miña filla. Foise tamén moi axiña.

Don Uxío é párroco de Vilalba. Del lembro, coma moitos de vós, que se lle notaba que preparaba as súas clases, que era, e segue a ser, unha persoa humilde e discreta. Un home bo ao que sigo vendo e saudando cada vez que volvo a Vilalba. Ás veces penso que de don Jaime só o diferenciaba a idade.

Contarei a miña grande frustración. Tendo un gran profesor coma don Uxío e un piano en cada clase, non me perdoo non saber música e non tocar un instrumento. Agora trato de que os meus netos, aínda que non vaian vivir dela, ao menos teñan nesa disciplina unha boa maneira de ocupar o seu tempo de ocio. E dígollelo: é a frustración do avó.

Don Digno… xa teño visto que moitos seguides a lembralo con agarimo. Ante todo, para min, un home adiantado ao seu tempo. Mesmo a nós nos custaba aprender esa actitude solidaria que o rodeaba e que lle facía ver a necesidade de estar cos máis desfavorecidos da contorna de Mondoñedo. O seu traballo transcendía moito máis aló do Seminario. Eu penso que mesmo para el a vida do Seminario era un trampolín para desenvolver nas parroquias da contorna o labor solidario no que cría. E dalgunha maneira tamén nos ía trasladando a nós esa forma de vida. As paredes do Seminario non conseguían pecharlle o paso.

Don Edelmiro Bascuas, con pinta de intelectual, un gran profesor de Grego, aínda que eu suspendín porque non me gustaba. Creo que en 2º ou 3º de Filosofía chegou Don Antonio Rouco. Tiña oído falar del porque era de Vilalba, e ademais miña mai, costureira, presumía de terlle feito unha sotana. Polos corredores oiamos comentar: “Sabe inglés e alemán”. Viña como prefecto de Teoloxía e profesor de… non o lembro. Deunos algunha clase de Teodicea, quizais…, e coñeciámolo un pouco máis porque naqueles paseos polos claustros despois da cea parolaba con nós e contábanos as súas experiencias en Alemaña. Nalgunha ocasión, xa en Toledo, teño coincidido con el na inauguración do curso no Seminario e téñollo recordado. Evidentemente non se lembraba de min, mais si aqueles anos con nós, un ou dous, non recordo.

Agradecemento a todos sen excepción e lembranzas e lembranzas que se amontoan. Vexo aquí a oportunidade de ir degraéndoos “por entregas”.

A revista Trapecio

Estando xa en Filosofía nos anos 65, 66, …, Félix Villares tiña creado e impulsado Trapecio, como logo fixo con Amencer. Aínda que non lembro o motivo, supoño que pola súa dedicación a outras actividades, pediunos a un grupo do meu curso que nos fixeramos cargo da edición. O meu bo amigo José-Luis Novo Cazón, finado non hai moito, e o máis novo dos irmáns Otero Couso, dedicamos dous ou tres cursos á revista durante o noso tempo libre. Conservo dous exemplares do ano 1967, o núm. 25 e o núm. 26. Agardo que na biblioteca do Seminario o bo facer de Félix poida dar conta do resto. Non obstante comezamos por poñer a dispor de todos estes dous números. Curioso, até un curso de mecanografía a través de Trapecio. E non faltaron importantes colaboracións, coma a de Don Xesús Alonso Montero.

 

Outros rumbos

Coma a tantos, á nosa familia non lle gustou naquel intre que deixáramos o Seminario. Semellaba unha deserción e unha oportunidade perdida. No meu caso, deserción á forza. Para min e algún máis, marchar a Salamanca non era posíbel por falta de recursos. Agora penso que tamén por falta de información ou iniciativa, porque talvez tivese sido posíbel conseguir algunha bolsa de estudos. Comentábao non hai moito cun compañeiro. Mais non tiñamos perdido o tempo, nin moito menos.

Quizais esa desilusión familiar fixo no meu caso que se perderan moitas das lembranzas. Nunca saberei o que miña mai fixo coas sotanas e con moitos libros, apuntamentos, revistas, etc. que quedaron na casa mentres eu emprendín outras aventuras laborais por Cataluña e o País Vasco. É certo que daquela non se valoraban coma agora esas cousas. Tampouco na casa dos meus pais se conservan apeiros de labranza ou enxoval doméstico que hoxe tería un valor importante, e non precisamente económico. Mais algunhas cousas teño ido achando ao longo do tempo.

Fotos para o noso Álbum

Pedíronme hoxe Ramón Villares e Ramón Barro que poña a dispor de todos –na carpeta Álbum da nosa web- a través desta páxina algúns documentos e fotografías que conservo. Fágoo con sumo pracer, diría que case con emoción. Ireino facendo tamén a medida que poña en orde os meus papeis. Ben sabedes que a xubilación utilízase para estas cousas, entre moitas outras.

Conservo algunhas de grupo, coma a da homenaxe ao reitor Don Justo nas súas vodas de prata sacerdotais, ou a máis querida para todos nós, con Don Jesús Blanco, unha con sotana en 1º de Filosofía e outra sen ela en 2º. Os tempos mudan a fume de carozo. Estabamos preto de maio do 68. E o noso “maio particular” queda reflectido nesta fotografía que, co gallo dalgunha festa na que nos permitiamos esta licenza, creo que o día de Santa Catarina de 1966, o meu bo amigo Andrés García Paz e un servidor “manifestámonos”, pancarta incluída, pedindo un cambio de “uniforme”.

A partir de agora irei enviando algunhas cousas para as distintas seccións da páxina , ao “album”, “participa” etc.. e invito a todos os que se sintan identificados con esta iniciativa que un grupo de compañeiros tiveron, a ir deixando aquí o seu testemuño, as suas lembranzas e todo aquilo que contribúa a facer mais grande a merecida homenaxe a unha institución coa que eu sinto que tiña unha débeda.