Carballo e máis Ferreiro

Por F. Martínez Sánchez (Pacurri)

O anuncio da morte de “meu Carballo”, como chamáballe eu sempre, tumbou a miña alma nun profundo silencio de bágoas, só interrompido pola convicción, nada da miña fe, de poder velo, que non moi tarde, tirando de min dende as moradas do noso Pai. Queríamonos moito, certamente.Coñecímonos ben dende o Seminario, como compañeiros “de fila”, despois como colegas na educación dos seminaristas menores, e aínda despois, unhos anos, na pastoral catequética e no ministerio parroquial… Xa que logo, podo asegurar que, durante a súa longa vida, fixo honra aos seus apelidos e nomes. Foi un “carballo” dereito e frondoso, e coas súas raíces fincadas na profundidade da terra. Foi, sí, esa peza de carballeira que os enólogos usan para os seus viños selectos. Por outra banda, os seus xenes “viñéronlle” dos ferreiros medievais, enormemente expertos en forxar azadas e armas. Como eles, soubo controlar o seu lume para a forxa espiritual de cantos requiríanlle. E fixo honor ao seu nome de pila, Xosé, honrando ao fillo do patriarca, manténdose leal a Deus a pesar dalgunha envexa de irmáns. É mais, entregándose nas mans de Deus, nos momentos mais críticos da súa vida, como o carpinteiro de Nazaret. E para rematar, tamén o seu nome Manuel, como mostra da súa personalidade: icono de bo humor, de fondura humán e de coraxe ante os retos. Un pícaro traveso

Dada a miña condición de “fuxido” de Galicia, que non desertor, non estou ao corrente de canto de bo estase a escribir sobre Xosé Manuel, a través das diversas fiestras da comunicación. Ben sei que del quedará aínda moita letra por escribir, como merlo branco, apaixonado polo seu ministerio, e mesmo namorado da galeguidade, no senso mais profundo.

Pois ben, cavilando nestes días de loito, invadiume a lembranza tamén dun pícaro traveso. Permítaseme facer unha escolleita dos fermosos recordos vividos xuntos, aínda que sexa só un breve percorrido.

 

Mestre de galego

Eu procedía de Ferrol. Como tal, mostrábame no seminario de Lourenzá con modais un tanto afectados. Falaba sempre castelán, o que me supuñía, cada mes, unha cualificación máxima en “Educación y Urbanidad”. Pero non me sentía a gusto como neno “pijo”. Por iso intentei facer boas migas con dous compañeiros da miña comarca, García Vilela e Castro Tomé. Ao grupo agregouse enseguida Carballo, neno de porte enxebre. Eu pedinlle que me ensinase falar galego. A súa resposta non se fixo esperar. “Pois veña, imos comezar polos verbos”, díxome coa seguridade dun mestre e a súa pillería castiza. “A ver, eu coñozo, ti coñoces…” Sentín aquilo tan chusco que por un tempo non quixen apearme do meu “status de neno ben”.

 

A palometa dos venres

Como compañeiros de curso, sempre coincidíamos cerquiña un doutro, dada a nosa xemelga estatura. No comedor, aqueles “venres de palometa”, él non os soportaba. E a min gustábame moito. Sempre enxeñoso, él tomaba o mendrugo de pan, facíalle un buraco, para esconder da vista de don José María a devandita palometa e, como por transporte urxente, pasábamo a min, que estaba no extremo da mesa, coa axuda do servidor de turno.

Recordo que corría como unha gacela, áxil e veloz. Sempre gañábame nas carreiras polo claustro, para fuxir do frío. Era un tanto socarrón cando me deixaba atrás, entón eu entradiño en carnes. Pero, despois da merenda, xa no “cuarto das maletas”, sacaba as viandas que che mandaban os pais, e ofrecíame un anaco de chourizo “para que collas mais forzas nas carreiras”.

Unha antroidada a costa de Severino

Xa en Mondoñedo, Xosé Manuel e eu pugnabamos por demostrar quen dos dous sabía máis francés. Dun examen escrito, eu saín moi contento, mentres él non tanto. O profesor, naquel intre don Eugenio, deume un punto menos que a él, por escribir “Ejipto” na tradución castelá. Faltoulle tempo ao meu Carballo para dicirme : “Ves, sei eu máis francés que ti”

Aliábase con quenes como él gozaban coas bromas. Así un día, xuntouse con Luisiño, o compañeiro que meses máis tarde morrería inesperadamente na súa habitación do seminario. Entre os dous idearon a antroidada de desatornillar as bisagras da porta da habitación de Severino, deixándoa suxeita só polo picaporte. Pedíronme a min que chamárao dicíndolle que tiña visita. O tal compañeiro subeu rápido á súa habitación para mudarse. E velaquí que, ao empuxar a porta, veu dar co chan. Menos mal que para amortiguar o golpe, puxeran o colchón no chan, tras a porta. Todo quedou en risas, sen necesidade de pedir perdón, pois era cousa de Carballo…

 

“… furaverunt bacignillum raulensis…”

Nas festas da comunidade sobresaían polas súas creativas actuacións. ¡Xa entón, polifacético él! Tamén, polos súas antroidadas. Unha delas foi, no dormitorio chamado “Parque de bombeiros”, furar o ouriñal onde mexaba Raúl cada medianoite, espertando así aos compañeiros. Chegado o seu momento, todos ouviron a Raúl dicir: “Carallo, mexeime fóra”.   Xosé Manuel deixou constancia deste feito no seu escrito en latín macarrónico, na nosa revistiña “Juventud”. Dicía así: “…et dicendum sit de illa fazaña quae facta fuit anno pasato, cum furaverunt bacignillum raulensis et posuerunt eam sicut unum colatorem…”

Ordenado sacerdote en Lourenzá, foi nomeado profesor do seminario. Xa entón gañábase aos pequenos alumnos coas súas clases moi didácticas. Tamén, organizando festas nun improvisado escenario, onde facía as delicias dos cativos, cos seus xogos malabares, como prestidixitador, hipnotizador e humorista. Ríanse moito coas súas ocorrencias… Era bo, listo e agarimoso, en palabras hoxe dos seus antigos alumnos.

Os derradeiros tempos

Na escuridade da súa dor, por mor do cancro maligno, tivo un gran detalle comigo que me produciu, unha vez máis, admiración e agradecemento. Hai tres anos, fun invitado a pregoar as festas de Cariño, a miña antiga parroquia. Cando concluín o pregón, dixéronme que estaba fóra un señor que quería saudarme, e tiña presa. Fun alí. E ¡qué sorpresa! Era Carballo. Facía moitos anos que non nos viamos. Os dous afundímonos nun regato de bágoas. Confesoume que vivía con moita paz, “falando polo tubo”. Descubrín que miraba a través dunha fe moi fonda. E dende ese recantiño, sempre recollía unha choiva de luz que facía del unha persoa dotada de forza e mestría, para ben de tanta xente que rían ao seu lado, rezaban xunto a él, e choraban á súa beira…

E ben. Chegado aquí, dirixome a ti, meu Carballo que estás no Ceo. Tan só uns días, próximos á túa morte, ofrecíchesme o guiño de que entrara, una vez máis, na túa intimidade, deixándome escrito no «washapp», que estabas de novo no hospital, loitando contra a túa moza, “Anemia”, disposto a vencela, porque aínda quedábanche moitas cousas por facer. Entre elas, a túa promesa de traducir os meus poemarios ao galego… Non chegaches a tempo, pero, como corzo en liberdade xunto ao bo Deus, seguirás “trotando” a favor de todos nós.

Sexan para ti o meu recordo, a miña admiración e todo o meu agarimo, meu Carballo, meu Ferreiro, Xosé Manuel, mentres me levas unha certa vantaxe cara á túa Vida plena, como nos tempos das nosas corridas polo claustro de Lourenzá.