Hai un ano lembrabamos a Semana Santa no Seminario e aquelas longas horas na catedral, así como a semana previa de exercicios espirituais. Hoxe quero traer á nosa memoria o tempo de coresma que vivín na infancia na miña parroquia e que poden ser os mesmos ou parecidos escenarios, os mesmos ou parecidos actos relixiosos en calquera das que nos viron medrar á maioría deste grupo.
Na miña igrexa
A primeira imaxe que teño é a de ver a enorme cortina de cor morada que cubría o retablo da igrexa e como se envolvían as imaxes e cruces con panos morados en todos os retablos laterais. A min producíame unha sensación moi rara que me acompañaba todo o tempo de coresma que, sumado ao ceo encapotado e á choiva persistente daqueles meses, producía tristeza, e teño que recoñecer que mesmo unha mestura de medo e angustia.
En San Xoán de Alba o párroco de entón D. Manuel Grueiro pedíanos aos nenos que el cría que liamos con certa soltura que, despois da homilía e ata a comuñón, lésemos algúns textos de libros de meditación ou do Kempis. Situabámonos no centro da igrexa e durante ese tempo liamos con voz potente excepto durante a consagración.
Lembrando e analizando agora que sentido podería ter, intúo que D. Manuel pensaría con bo criterio que, xa que a xente non entendía nada da misa en latín e ademais co sacerdote de costas á freguesía, polo menos escoitase lecturas piadosas en español, que algo entenderían. Nós tan contentos porque ao final da misa sempre se achegaba alguén para dicirnos que leramos moi ben. Todos aqueles lectores eramos candidatos ao ingreso no seminario.
Aquel ambiente un pouco especial tiña a súa continuidade na escola os sábados, que non había clase pola tarde, e a mañá completa estaba dedicada a estudar, ler, ditado e debuxo sobre Historia Sacra. Era o día que máis nos gustaba ir á escola.
A Bula da Abstinencia
Nada máis comezar a coresma, o párroco anunciaba que nas semanas seguintes todos as cabezas de familia acompañados dos seus fillos en idade escolar debían pasar pola casa reitoral retirar a “bula” e “tomarlles a doutrina”, que consistía nun pequeno exame de catecismo que normalmente pasabamos sen problema se asistías regularmente á escola e á catequese.
A bula eximía de gardar xaxún e abstinencia de carne durante os corenta días de coresma, agás os venres. Na miña casa sempre lembramos que como os venres se cocía o pan e facíase empanada, o meu pai e un tío noso garda civil esperaban ás doce da noite para cear e poder comer a empanada de torresmos. Así burlaban eles o xaxún e a abstinencia, con desgusto da miña nai e da miña tía.
Non lembro exactamente o prezo da bula, pero, segundo publicacións da época, a bula adquiríase dependendo do nivel económico da familia entre 50 céntimos e 10 pesetas.
Ademais, cada familia entregaba ao párroco dúas ducias de ovos. Teño que dicir que D. Manuel ao meu pai e a outras familias que tiñan moitos fillos dicíalles que os volvesen levar para a casa, que os necesitarían máis ca el. Pero non todos os párrocos facían o mesmo.
Os días previos á Semana Santa había confesión xeral, e todo o mundo cumpría co precepto. Para iso viñan varios sacerdotes das parroquias de arredor e entre a xente maior comentábase que cura che rifaba menos e impoñía menor penitencia, para ir confesarse con el.
A Semana Santa, unha festa
Eses corenta días tiñan un final feliz no que cada día da Semana Santa, máis aló do significado relixioso, tiña a súa parte festiva. O Domingo de Ramos non faltaba ninguén a misa. O sábado dedicábase a confeccionar o ramo de loureiro, oliveira e palmaregos, que levabamos bendicir ese día e competiamos a ver que ramo era o máis alto ou o de mellor aparencia.
Segundo a Wikipedia o palmarego e un arbusto caducifolio que en Galicia se apañaba para benzoar con outros vexetais o día de Ramos, porque se cría que con estas varas azoutaran a Cristo. Ademais, o Domingo de Ramos ou o Domingo de Resurrección sempre se estreaba algo, aínda que non fosen máis ca uns zocos ou unhas zapatillas e madreñas se ía mal tempo. Sobre todo as mozas novas era normal que estreasen algún vestido ou peza de abrigo. O ramo deixábase logo secar e con el facíanse cruces que se espetaban o 3 de maio nos predios sementados con cereais.
O xoves había que sacar as carracas, que levaban un ano agardando para volver soar na misa. Xa a noite anterior faciámolas soar na casa ata que os nosos maiores nos enviaban á cama para que os deixásemos en paz. As nosas nais levaban á igrexa unha ou dúas candeas, que acendían no monumento e que, polo menos na miña casa, existía o costume de logo recollela e gardala durante o ano e acendela os días de tronada ata que pasase a nube, así como rezar o rosario para pedir que o pedrazo non afectase as colleitas. Tamén se facían soar as campás da igrexa co mesmo fin a modo de rogativa.
O venres tiña lugar o víacrucis, normalmente no interior da igrexa pero algún ano no exterior camiño dun lugar chamado “Monte do calvario” onde había unha cruz sobre un monólito de granito, o que fai pensar que ese viacrucis tradicionalmente celebraríase ao aire libre camiño do citado monte.
Pero un dos días máis esperados era o sábado, porque os nenos durante un tempo recolliamos no campo uns fungos “xilófagos” pegados aos carballos e que nós chamabamos “carrochas”, que poñíamos a secar durante meses e con eles recolliamos o lume novo á porta da igrexa para acender o de casa. Levabamos tamén a nosa botella para traer a auga bendita, que permanecía na casa todo o ano para bendicir as cortes dos animais, ou se o sacerdote viña atender a un enfermo tamén a utilizaba.
As santas Misións
Arredor do tempo de coresma teño un recordo moi especial da celebración dunha “Misión” da que queda testemuño en forma de cruz de mármore na igrexa de Santo Xoán de Alba. Que eu lembre, desa e doutras dúas máis celebradas anteriormente. En moitas das nosas igrexas permanecen esas cruces onde están gravadas as datas, quen foron os misioneiros e, nalgúns casos, o nome do doante que as financiaba. Tamén se adoitaba entregar un recordatorio en papel a todos os asistentes, pero non conservo ningún.
Moitas persoas con recursos económicos deixaban escrito nos seus testamentos que, ao seu falecemento, os seus herdeiros debían ofrecer con periodicidade mensual ou anual misas pola súa alma e, nalgúns casos, sufragar os gastos dunha destas misións. Imaxino que eses gastos cubrirían o aloxamento, manutención e estipendio aos frades predicadores. Recordo ver nas cruces conmemorativas, que eran predicadas por xesuítas, franciscanos e pasionistas preferentemente. E da última conservo unha fotografía, porque nela está o máis pequeno dos meus irmáns. Polo hábito e o recordo que queda del, podería tratarse dun pai franciscano.
Buscando estes días documentación sobre o tema atopei que o dereito canónico en 1917 recomendaba a súa celebración cada dez anos. Puiden atopar algún documento sobre o obxectivo e a importancia das misións nos anos da posguerra e a súa práctica desaparición despois do Vaticano II, e diso trataremos noutro momento.
Recordo unha na miña parroquia e polo menos asistir á clausura doutras dúas ou tres en parroquias da comarca portando a cruz os cirios e o estandarte dalgunha confraría na miña, porque nesa xornada de clausura asistían párrocos e fregueses de todas as parroquias limítrofes. Froito dunha delas, do empeño dun pai misioneiro que veu predicala e de que D. Manuel Roca empeñouse niso, participamos algúns mozos, no verán seguinte, a unha desas misións, nun curso de cristiandade que se impartía precisamente no seminario. Testemuño gráfico quedou daquelas xornadas nas que podemos recoñecer a D. Manuel, a D. Cruz, a D. Victoriano López Felpeto, etc.
Boa memoria, Felpeto. Detrais de Roca está un cura de Vivero, chamado o Guiso, que estuvo sempre en Nueva York. Era tío de Paquito da Batelera, hoxe cura de Cariño.