Lembranzas do pensum, por Álvaro Porto Dapena

Lembranzas do pensum

 

Por Álvaro Porto Dapena

 

Benqueridos compañeiros:

 

Recordades aquilo que no seminario chamaban pensum? Aqueles cachos de textos latinos que —disque para afacer o oído á elegante prosa clásica— os nosos mestres de lingua latina nos obrigaban a aprender de memoria, facéndonos perder o tempo en vez de estudar outras cousas de mellor proveito. Para mín, que nunca tiven unha boa memoria (aínda que depende de para qué), era un suplicio aquilo de ter que gravar sen máis no miolo textos escritos por outros por moi bos escritores que fosen.

            En vísperas de saír de vacacións de Nadal, o noso ilustre e inesquecible mestre, D. Francisco Fanego (q. p. d.), púxonos como pensum para a casa —supoño que co fin de aproveitarmos o tempo de folganza— a primeira catilinaria de Cicerón, cousa que, obviamente, non estudamos ninguén de nós. O propio D. Francisco, cando voltamos ao Seminario, díxonos que xa supoñía que a naide se lle tería ocorrido estudar semellante tostón, a piques por certo de que, ao facelo, nas nosas familias pensasen que nos voltáramos tolos se nos pillaban recitando aquilo do Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra! O caso é que nos dixo que xa podíamos ir estudando o ditoso pensum pois que nolo preguntaría nos próximos días. Era digno de ver a aqueles pobres rapaces —entre os que eu non me atopaba—, enfundados nunha sotana, discorrendo como pantasmas por todas as partes, en tempo de recreo, e emulando ao mesmo, en palabras do propio Fanego, San… Cicerón: “¡Madre del alma mía! No fue santo porque no conoció el cristianismo, pero ya quisieran muchos cristianos practicar lo que él decía!”.

            Eu non estudara aquilo confiado en que non mo preguntaría, pois que “os da M grande”, como él nos chamaba aos que leváramos Meritíssimus en latín o curso anterior, estabamos ao final da aula e vivíamos de rendas porque nunca endexamais nos preguntaba. Pero mirade por onde que, chegado o anunciado día, comezou a preguntar polos de atrás, ou sexa, polo “barrio” dos privilexiados, e encima eu, que polo menos sabía o exordio de oílo tantas veces aos compañeiros, non fun o primeiro, sorte que caeu en Miguel Váquez Calvo, o fillo do cociñeiro, quen recitou a penas o primeiros exabruptos, pasando inmediatamente a Jesús Gómez García “O Vivariense” (q. p. d.), que, para desgraza miña, consumeu de contado todo o exordio. Vinme entón completamente pillado cando o profesor dixo “A ver el siguiente”, polo que non o dubidei nin un intre: nun movemento caseque reflexo metinme debaixo do pupitre e fínxelle insistentes sinais a Bernardo García Cendán (tamén q. e. p. d.), que era bon “chapón” e mellor compañeiro, para que se levantase e seguise coa xeira ciceroniana. Alí permanecín agochado, temendo que en calquera momento a D. Francisco lle dese por erguerse do seu asento e poñerse —como facía algunhas veces— a desenvolver pola clase aquela danza, baixo a batuta do seu bolígrafo e envolto no seu característico manteo. Grazas a Deus non foi así e eu púidenme librar e restablecer na miña normal posición cando xa un par de postos máis adiante alguén xa andaba a recitar aquilo de “Fuisti igitur apud Laecam illa nocte, Catilina, distribuisti partes Italiae…”

            Aqueles malos intres non me serviron de escarmento, pois ao ano seguinte, en Comillas, o P. Vallejo, ilustre latinista con varios premios capitolinos en composición latina ás súas costas, tiña tamén a teima de poñernos pensum dun día par outro, ás veces de varias páxinas, que, naturalmente, eu seguía sen querer estudar. A cousa foi ben ata que un día mo preguntou, e eu con toda a sinceridade do mundo díxenlle:

            — Padre, con todos los respetos, no estudio el pensum porque, sinceramente, tengo la impresión de que estoy perdiendo el tiempo. Yo, si quiere, le hago todas las traducciones que me pida. ¿Qué le parece si pongo en latín algunas canciones modernas?

            — Hombre, no estoy de acuerdo en que aprender el pensum sea precisamente perder el tiempo; pero no me parece mal esa idea de traducir al latín canciones de nuestros días, pues ello demuestra que el latín no es —contra lo que se suele decir— una lengua muerta que ya no sirve para las necesidades de hoy.

            En realidade as traducións xa as tiña feitas. Fixéraas nas vacacións de verán, antes de irme a Comillas, coa idea de cantalas no campamento da Devesa, naquelas simpáticas xuntanzas que facíamos ao carón do lume polas noites, nas que o bo humor campaba polos seus respectos.

            Velaquí unha pequena mostra daquelas traducions, que aínda conservo na memoria —castigo por non querer memorizar o pensum?— e que, cando as cantei na clase do P. Vallejo —quen naturalmente as gravou no seu daquela famoso e flamante “dictáfono”— deulle tal ataque de risa que me liberou en todo resto do curso de ter que aprender de memoria a endiañada prosa de De bello punico de Tito Livio. Bendito sexa Deus. Amén.

 

 

CULCITA FLEX [culcina, por se non o recordades, significa ‘colchón’]

 

Laboro laetus ego

quin timeam quiden fessum,

quod vere statim ego

requiescam supex FLEX.

 

FLEX, FLEX, FLEX!

Ex bono optimun.

 

 

DE “COLA-CAO” CARMEN

 

Niger ego sum ille

Afriquae tropicalis,

qui laborando canebat

carmen super “cola-cao”.

Et sicut vos videbitis

relaturus vobis sum

multiplices qualitates

huius producti unici:

 

Uere est “cola-cao”

ientaculum et merenda.

Uere est “cola-cao”

ientaculum et merenda optima.

“Cola-cao”!

 

Hoc bibit “futbolista”

ut puncta accipiat,

idque etiam potant

qui bene sciunt natare,

sique bibit “ciclista”,

primus intrat in metam,

si autem “boxeador”…

(pum, pum…),

berberat miro modo.

 

Uere est “cola-cao”

ientaculum et merenda.

Uere est “cola-cao”

ientaculum et merenda optima.

“Cola-cao, cola-cao”!

 

 

OUICULA “LUCERA”

 

Est ouicula mihi “Lucera”

quam tintinabulum

indui nillo ego. (bis)

 

Lac compressum,

lanamque mi affert

et cum ad pascendum

ducitur a me,

appello eam

et peruenit ad me,

illaque festinans

loquitur cum me.

 

Mihi placet mea ouicula cum balet:

Meeee…

Et cum suus agnulus respondat:

Baaaa…

 

Mihi uidetur musica coelestis iste dulcis cantus.

Mihi placet omnibus in festis pagi

qui “cohetes” ascendentes

faciunt chiiii…puuuum;

faciunt pum,

faciunt pam.

Caetera mihi nil,

mihi nil caetera.

 

Mea ouicula ungulam fregit.

Calaminas magna!

Quia non ambulat.

Ego apello carissimam eam

et haec semper, semper

loquitur cum me.

 

Iam non uenit,

iam non uenit ad me.

Ouisque “Lucerae”

quid misertur me!

 

 

NIGER ZUMBÓN

 

Iam niger uenit Zumbón

alacris saltans “bayon”,

raucum tympanum pulsat,

uocatque uxorem:

 

Uolitur recente saltari modo a me,

omnesque dicunt, transeunte me,

‘Iuuenis, quo uadis?’

– Vado saltaturus “bayon”.

 

 

FRAGMENTUM, FRAGMENTUM

 

 

Fragmentum, fragmentum, fragmentum meum,

particula coeli mi data a Deo,

te video et respicio et benedico,

benedico sortem quod sim amor!

 

A me quaeritur quare sis meum fragmentum,

sentiturque cum respondatur a me

quod tu sis uitae meae quoddam fragmentum,

quod amatur ut nemo amaturus est.

 

Ego tecum et tristitiam non cognosco,

atque tacito ego horas traduco,

me respicis et iudicium ego amitto

atque nihil possum nisi dicere:

 

Fragmentum, fragmentum meum!

O fragmentulum et matris

et patris!

 

 

Unha gran aperta.

 

Álvaro Porto Dapena