1954: Lourenzá á vista

Aos setenta anos do ingreso

de media centuria de adolescentes

dispostos a ser curas diocesans.

 

Por Francisco Martínez Sánchez (Pacurri)

 

A primeira idea

Eu ía  con frecuencia á catequese dos mercedarios. Alí coñecín ao irmán Anxo. El animou moito a meu pai (miña nai xa morrera) para que me deixase ir ao seminario mercedario de Poio, en Pontevedra. Pero  miña irmá Lupe opúxose, era amiga dos curas de San Xiao, e foi en concreto o seu amigo Antonio Bouza, que máis tarde chegaría a ser reitor do  Seminario de Mondoñedo, quen a animou para que me fose ao seminario diocesano, entre outras cousas, porque estaba máis cerca da familia que o seminario de Poio. El, en conivencia coa miña irmá, preparoume os papeis, (partidas de nacemento e bautismo, e un escrito meu, manifestando o meu desexo de ser cura na diocese de Mondoñedo)  E así, decidímonos todos por Lourenzá.

 

Colchón e mantas.-O ajuar consistía nun colchón, sabas e mantas, toallas, útiles de aseo, roupa interior suficiente, roupa de abrigo e, imprescindible, unha bata guardapolvos. Iso sí, todo bordado coas miñas iniciais. Eu vivía entre nubes!

Tiña que pasar o mes de xullo, como proba e, tras un exame de ingreso, conseguir ser aceptado. Eu xa pasara pola experiencia de aprobar o exame de ingreso no Instituto de Ferrol, por iso fun a Lourenzá convencido da miña preparación primaria.

A  viaxe

As ligazóns Ferrol-Lourenzá eran complicadas. Deberiamos ir en tren a Betanzos  e alí tomar un autobús dirección Ribadeo, con parada en Vilanova de Lourenzá. Foi un traxecto complicado polos bártulos que portabamos,  maletas  e colchón. Pero a maior complicación chegou no momento de saber en que estación de Betanzos (Infiesta ou Cidade) deberiamos baixarnos. Alguén, equivocadamente insinuou a meu pai a conveniencia de baixarnos na primeira estación, Infiesta. E así, nos baixamos con todos os bártulos. Na mesma estación advírtennos do erro. A liña de autobús para Ribadeo con parada en Mondoñedo e Lourenzá había que collela en Betanzos-Cidade. Non había máis solución que volvernos a Ferrol. E saír ao día seguinte. Así fixemos.

Xa en Lourenzá

Ao día seguinte, pois, todo foi ao pedir de boca. É máis. En Betanzos coñecimos a unha familia que ía ao mesmo Seminario de Lorenzana. O cativo chamábase Álvaro. Máis tarde, souben que se apelidaba García Vilela, o meu primeiro amigo incondicional do Seminario.  Outro contratempo foi que non había billetes, senón na baca do autobús, gardándonos do frío baixo unha funda da equipaxe. Non houbo máis remedio. A baca do autocar ía equipada de tres liñas de asentos. Tercermundismo! Pero  importante era chegar, preto de sete horas de viaxe con parada discrecional para comer. Foi chegar e a sorpresa!  Saíu a recibirnos un sacerdote que se nos presentou como don Darío e un pequeno grupo de alumnos, Cillero, Carballo e outro que non lembro. Foron os meus incondicionais, xunto con Álvaro. Tras prepararme a cama nun inmenso salón dormitorio e sinalarme o meu lugar no cuarto das maletas, despedinme de meu pai e miña irmá para o seu regreso a Betanzos e Ferrol.

 

As primeiras horas.-Non me sentín só. Enseguida formei parte dun partido de fútbol, xa coma un compañeiro mais.  Coñecín a outro sacerdote que se dicía director espiritual, don Manuel. (Entón preguntábame que era iso de director espiritual). Máis tarde, presentóuseme un tal don José María. Polo seu aspecto de sotana cunha capa, imaxineime que era “o xefe”  do Seminario.

O dormitorio.-Non me gustou a cea, pero tampouco tiña apetito, pois Álvaro  habíame  dado a probar un anaco de xamón con pan, que lle deixara o seu pai. Xa de noite, don Darío sinaloume o meu posto na fila que se organizou para ir á capela. E finalmente, ao dormitorio, cun ritual simpático: unhas palmadas de don Darío e, apagada a luz, debiamos meternos na cama. Nova palmada e acendíase ao dormitorio para ver que todo estaba en orde. Un novo apagamento da luz deixaba unha luz vermella de situación. E a durmir feliz!

Para espertarnos tocaban a gran campá situada preto do dormitorio, na esquina do corredor do claustro. E coma se fose pouco, viña don José María dando palmadas. Custoume moito afacerme a madrugar.  Baleirabamos as bacinillas nuns inmensos cubos dispostos a longo do dormitorio, que mozos de servizo (cuxos nomes coñecín mais tarde, Eladio e Balbino) encargábanse en baleirar no seu lugar.  Alí tamén botabamos a auga da hixiene que faciamos sobre o palanganero de ferro, xunto á nosa  cama.

A capela.-Despois, iamos á capela, para a meditación (eu preguntábame que era iso, deime conta que consistía nunha lectura pausada de “La  escala del Paraíso”,  antes da misa. Unha lectura que eu tampouco entendía moito, pois falaba dun camiño con non sei cantos chanzos para a perfección cristiá. Curiosamente moitos quedábamos  durmidos, ata empezar a eucaristía.  Logo, iamos ao dormitorio para facer a cama e poñer en orde o noso recuncho. Pasou o mes de xullo coa alegría de vivir aquela experiencia e, sobre todo, porque aprobara, e veríame de novo cos meus compañeiros, nese ambiente de seminario que me entusiasmara.

Algunhas anécdotas

Pasou pronto o verán e xa en outubro vímonos de novo no medio do feliz bulebule do Seminario. Empezaba o frío e a humidade propia do gran edificio sen medios de calefacción,  a non ser nosas carrerillas ao redor do claustro. En pleno inverno apareceron o malditos sabayós nas orellas e nos dedos de mans.

Don José María propúxome presentarme a un exame para adiantar un curso, dada a miña preparación lograda no Instituto de Ferrol. Ao principio afagoume a idea que manifestei ao meu pai que, por certo, fixo mutis polo foro. Los ferrolanos de segundo curso, Souto e Rivera, animáronme moito.  Con todo, a miña decisión foi a negativa.  Cosa que agradou máis a don Darío, tamén a Vilela e Cillero, que me preferían no seu curso.

Xaneito aciago.-Xaneiro foi moi duro para min, pois non podía esquecer que dous anos antes, un aciago  día 10,  morría a miña nai. Don Darío tivo a xentileza de celebrar misa na súa memoria nunha capela lateral da gran igrexa do Conde Santo, mentres os demais compañeiros estaban na misa  con don José María.  Canto llo agradecín!

O Economato.-Os mércores,  Martínez Mariña e Suárez García eran os encargados de abrir o “Economato” (unha especie de tenducha) para abastecernos de útiles de aseo, de clase , selos de correos, sobres, cuartillas… Grazas a iso, eu podíame comunicar por correo coa miña familia, contándolles as miñas cuitas. Por primeira vez na miña vida, podía gozar de recibir cartas por correos. Qué marabilloso oír o meu nome cando as repartían!

Merenda con Carballo.-Á hora da merenda, había o costume de ir ao cuarto das maletas para ampliar a merenda con viandas traidas da casa. Eu tiña galletas  da famosa  casa Gascón de Ferrol. Carballo e eu faciamos un trato, cambiabamos galletas polo rico xamón de Goberno. E aínda máis, na comida dos venres, sen que se decatase don José María, Carballo facía un oco no pan e alí metía a palometa (non a soportaba, mentres a min encantábame), tapaba o pan coa faragulla cortada e pasábamo con total secreto. Xa se lle notaba a súa arte de mago!

“Un home, un home!”.-Souto Pérez era o sancristán. Tiña o costume de pasar á capela a través do coro da igrexa.  Mariñas Eiroá todas as noites ía diante da fila acendendo as luces que nos dirixían  á capela. Vispo ía pagando conforme pasabamos. Na fila todos tiñamos os nosos postos, loxicamente empezando polos máis  pequenos: Cillero, Luís, Monterroso, Barro Bello, eu… Unha noite, Mariñas golpeou un dos interruptores próximo á capela, saltou tan chispazo que se apagaron todas as luces, saíu correndo, e gritando: “un home, un home!” Era Souto que saíu da capela tamén gritando. Os pequenos saímos correndo cara atrás,  gritando de medo. O medo creceu ata que don José María, que camiñaba ao final da fila, tratou de acougarnos, accionando o diferencial. Aclarouse todo, pero o panorama era curiosamente lamentable: guardapolvos rotos, zapatos e ata calcetíns por todo o chan. Non sei como serían os soños daquela noite! Ao día seguinte todo era contos e risas.

Xa en segundo

Deixamos de ser pipiolos. Xa nos sentiamos  veteranos, que coñeciamos as reviravoltas do Seminario. Don Darío, con innatos dotes de pedagogo, alentábanos a escribir as nosas ocorrencias que colgabamos nunha cortiza a modo de “Palestra” suxeitada a unha xanela cega que había no claustro. Eramos moitos os que nos daba por escribir “as nosas cousas”.   Foi o embrión da famosa “Palestra” creada por varios do noso curso, mais tarde en Mondoñedo.

 

O negocio da resina.-Torrado, integrado ese ano no noso curso, era un verdadeiro “empresario”. Cando saíamos de paseo polo monte, iamos con él para extraer resina dos piñeiros, que elaboraba con minucioso secreto, para facer cola de pegar. Vendíaa a módico prezo en pequenos frascos de tinta, facendo competencia a Monolo Suárez no “Economato” co produto Pelikan. E pegaba ben o asunto!

Bágoas polo Latín.-A min dábaseme  moi mal as clases de Latín con don José María. Me poñía moi nervioso cando chegaba o sábado e había concurso en clase. Eu adoitaba estar frecuentemente no “banco do rei”, onda Ginzo, Suárez… Un sábado había repaso de verbos latinos. Eu andaba moi despistado ata ao punto que ao final da clase me vin no “banco de cola”. Chorei moito. Mentres don José María ría abertamente, Ginzo e Cheda achegáronseme para abrazarme, e animarme a gañar postos o sábado seguinte.  Como marcan os ánimos cando un está  abatido!  Iso recordalo tras sete decenas de anos, dice moito!

Misas secas con Caruncho.-Caruncho e eu, sentiámonos xa “curas”… Ambos comprabamos papel tipo seda, de cores, no Economato. E “teciamos” casuchas e,  con outros “apeiros” de misa, organizabamos misas secas. Acompañábanos Fraguela, non lembro se tamen Teijeiro e algún máis. Don Darío e don Manuel Vilela, xa no campo, trataban de ocultarse de todos nós para fumar (escándalo naquel tempo!). O caso é que se sentían molestos, porque tamén nós buscabamos do mesmo xeito  ocultarnos para “cantar misa”. Un día ao descubrirnos, só lembro os seus sorrisos cómplices…

“A carne dos mércores” e o San Marcos.-Algo imposible de esquecer era o desexo de que chegase pronto os mércores. A razón non era outra que a carne gustosamente sazonada que preparaban na cociña dous homes sumamente profesionais e moi empáticos, eran Eladio e Balbino. E o prato era a famosa “carne dos mércores”. E para non esquecerse, convén lembrar a excursión a San Marcos o día da súa festa. Levábannos en autocar ata o pé do cerro, e logo tocábanos subir andando un bo treito. Faciámolo con inmenso gusto,  pois  o premio era tortilla e mais  empanada con chourizo,  e regado todo con abondancia de gasosa… E outra excursión anual era a Foz, onde nos esperaba don Amador, irmán de don José María. Un cura moi agradable que nos ensinou a igrexa, a praia, e, un pouco máis lonxe, no autocar levounos a santo Martín de Mondoñedo. Mostrounos a catedral “máis antiga de España”. Causoume enorme sorpresa vela entón case en ruínas.   Estivo connosco alí nun piñeiral cerca,  acompañándonos nas deliciosas tortillas e empanadas de Eladio. Uns compañeiros, entre eles Vilela e eu, achegámonos a él para dicirlle en voz baixa (cousa de nenos!) que se viñese connosco a Lorenzana. Como resposta non recordo máis que o seu enorme sorriso.

Nosos profesores

Don José María Puente Martínez, a min tratoume sempre con predilección e eu cheguei a quererlle moito, deixándome levar dos consellos do meu pai, pois lle caeu moi ben na acollida que nos fixo, ao chegar cun día de atraso a Lourenzá. En segundo  curso,  eu collinlle certa tirria, hoxe diría que o vía un pouco déspota.  Era un bo reitor,  iso si, xestionando a boa marcha do Seminario, pero, case me atrevería a dicir,  mal educador. Tiña preferencias,  e  manifestábao publicamente. Escapáballe moito a man cos bos tortazos, sobre todo cos repetidores de curso. As súas clases de latín creaban bastante tensión.

 

Don Darío Balea Méndez era outra cousa. Eu seguía con moito gusto as súas clases.  Tiña dotes de educador. Corrixía minuciosamente os exames. Chamábanos un a un, para advertirnos dos nosos fallos. Un día, estando eu só no salón de estudo, escribín o meu nome sobre unha columna de madeira, sen decatarme que me vía. Ao día seguinte, chamoume e ensinándome a columna «asinada», preguntoume quen o escribira. Eu, un pouco turbado, contesteille cun «non sei». El, collendo unha goma, borrouno.  Aí quedou todo, e eu aprendín ben a lección.

 

Don César Echevarría Pacio, bo profesor de lingua. Distraíanos moito durante as súas explicacións, pois xesticulaba amaneradamente a súa man dereita como querendo exhibir o dedo meñique dotado dunha uña descomunal.

 

Don Francisco Ron Sánchez, un pedazo de pan que todos “comiamos” con gusto. Abusabamos moito da súa paciencia na clase de Xeografía. Ademais,  daba sempre moi boas notas, a pesar de nosas diabluras. Adoitaban castigarnos de xeonllos diante dél. Certo día, castigou a un bo número de alumnos poñéndoos de xeonllos diante da súa mesa, alí estaba Luisiño, Espina, Amarelo, Torrado e algún máis. Non sei quen deles tivo a  “xenial” idea de atarlle unha bota á outra, que por pouco se cae. Montou en cólera e foi chamar a don José María. Santo remedio!

Don Manuel Vilela Bellón, era nuestro director espiritual. Me encantaba cómo me confesaba, también sus pláticas eran muy amenas. Jugaba muy bien al fútbol, eso sí, con la sotana bien remangada, que me llamaba mucho la atención.

 

Punto final

Unha final festa de curso, decíanos adeus con moitísima morriña. Deixabamos o antigo mosteiro de San Salvador de Lourenzá, fundado por el conde Osorio Gutiérrez, e entregado aos monxes benedictinos, convertido no Seminario de Vilanova de Lourenzá, anexo ao Seminario Conciliar de Santa Catalina de Mondoñedo. onde no outubro próximo esperábanos o terceiro curso de Latín e Humanidades… e cambiando o guardapolvos por sotana, beca bermella e bonete.