Por Antón Xosé Meilán (1)
Don Uxío vai camiño dos cen anos, coma Matusalén. E coma el, ten moito de sagrado, máis de divino e moitísimo máis de humán: humilde, sinxelo, amábel, comprensivo, intelixente, íntegro, honesto, sempre a pé de igrexa, da xente e dos camiños. Anda a rente e da man de Deus. E segue. E segue arrastrando a alma e a pel polas aldeas da Chaira porque leva na fronte a estrela da bondade e no apelido a verba «amor». Amor na voz, nas mans, nas verbas, que lle saen dese corazón de ouro. Del aprendín o amor á Patria. Aínda recordo o ano. Foi no 1964. Escuros anos aqueles tanto coma a sotana que vestía. Foi profesor meu de Literatura no seminario de Mondoñedo e con esa voz harmoniosa e musical que ten, recitounos a Rosalía e a Curros: A virxe d’o cristal. Aínda resoan os versos na memoria: «Almas ardentes pra chorar nacidas […] almas cheas de duda, de fe espidas». E sentimos a voz da Terra. A lingua, que se volve Terra e Patria: «As palabras, ás veces, teñen alma / agromada da terra», deixou escrito Xohan Cabana en xermolos de Patria. Ese era o maxisterio de D. Uxío, o dos bos e xenerosos pondalianos.
Un “monseñor” na Terrachá.-Puido quedar de cóengo na catedral de Mondoñedo con calquera cargo: de Deán, de Chantre, de Organista… porque tamén é un mestre na arte musical. É máis, puido vestir de púrpura e pisar alfombra bermella, mais ese non era o seu mundo. Fai uns poucos anos, cando a Roma chegou o seu nome e a súa obra, nomeárono «monseñor». Mandáronlle un papeliño asinado por Su Santidad. Mais el xa estaba na Chaira, ese inmenso chan que empeza en Abadín e remata sabe Deus onde: «¡Terras humildes, ciscadas pola Chá, / que non se dan medidas cunha ollada: / lévovos no fondo da lembranza / alumando os meus días, intre a intre», escribiu con letras de saudade Manuel María. Terras altas de Vilalba. Terras bravas de Alonso de Lanzós, dos Andrade, dos Saavedra e de Caldaloba. ¡Ah, Caldaloba!, o derradeiro bastión do antigo Reino de Galiza, que empezou no monte Medulio, siguíu cos Suevos e rematou no Coto do Mato loitando contra os exércitos dos Reis Católicos. Na súa torre fortaleza deixou a vida Constanza de Castro loitando máis dun ano, intensa e implacabelmente, contra toda unha tropa de xente, que estaba a pé e a cabalo, dirixida e comandada polo Xustiza Maior dos Reis, D. Diego López de Haro. Aquí se encastillou Constanza para tratar de vingar o degolamento de seu pai, o Mariscal Pardo de Cela, e mandarlles unha mensaxe aos Reis Católicos de que a chama da liberdade seguía en pé, agora representada por unha muller. E aquí aínda segue a torre, xa velliña, medio ergueita, resistindo e desafiando ao tempo, mais «Dona Constanza, a auga pezoñenta / apousouche nos labios flor de morte. / A carraxe que a sede foi máis forte, / a traizón foi que a morte máis cruenta», escribiu en letras de pedra eternas Marica Campo. E aí, ademais, están soterrados os osos de Constanza e dos que deixaron a vida na loita. ¡Terra sagrada esta, Terra sagrada! Para esta Terra elixiu vir D. Uxío, onde os homes se erguen co abrente do día e se deitan coa noite fusca: deslombados e incrédulos da vida terreal e da celestial. D. Uxío preferiu vir aquí a esta terra rexa e aguerrida antes que quedar sentado no coro catedralicio ou na cadeira bermella dun bispado. E aquí anda, día a día, de igrexa en igrexa, de casa en casa, de acto cultural en acto cultural, dando alento de cotío e animando a sobrevivir a súa xente.
Máis que Matusalén.-D. Uxío ademais tivo pulos de escribir un Requiem polo Mariscal, ese Mariscal ao que o bispo e o cabido catedralicio mindoniense de finais do século XV o empuxaron ao degolamento: «Pro xurdes na memoria desta terra, / que un día te chorou entre os vencidos. / A historia e a lenda fanse ouvidos / para escoitar esa voz que en ti nos berra». E aínda este Mariscal segue vivo na nosa memoria, na memoria de todo un pobo. A bo seguro que se D. Uxío formara parte daquel cabido do medioevo, o Mariscal hoxe non sería un mito, sería un héroe. ¡Saúde, D. Uxío! ¡Deus nolo conserve tanto coma Matusalén!, do que di o libro do Génese que «Fueron, pues, todos los días de Matusalén novecientos sesenta y nueve años; y murió». Postos a pidir, podemos redondear un pouquiño máis e deixalo en mil anos. A ver se nos escoita o Creador, anque sexa só por unha vez. ¡Bendito sexa por e para sempre xamais!
(1) Antón Xosé Meilán García. Biografía:
https://www.homenaxeseminariomondonedo.com/antonio-jose-meilan-garcia/
Dejar una contestacion